EYÜP’ÜN UNUTULMUŞ TARİHİ DEĞERLERİ: EVVEL ZAMAN İÇİNDE GÖKTÜRK
Bu kez size Eyüp’e bağlı olan ama konumu itibariyle ilçesiyle çok da yakın olamayan Göktürk’ün tarihi dokularından bahsedeceğim. Bugünkü adıyla Göktürk Merkez Mahallesi’nin yapılaşması son yirmi otuz seneye dayansa da esasında hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminden pek çok yapıya ev sahipliği yapıyor. Enteresandır ki, eski Rum köyü olarak bilinmesine rağmen 1605 yılından beri ayakta duran bir camiye sahip mesela. Aynı zamanda cumhuriyetin ilk yıllarından beri okulu olan bir köy. Tabi ki, su kemerlerini de es geçmek olmaz. Öncellikle Göktürk’ün günümüze kadar yaşadığı değişimlerden bahsedip, ardından bu üç güzel eserimiz hakkında bilinen/bilinmeyen gerçekleri size aktarmak isterim.
6-7 Eylül olayları akabinde İstanbul’daki eski Rum köylerinin adı valilikçe 1958 yılında değiştirildi. Terkos; Durusu oldu, Petnahor ise Göktürk adını aldı. Rumca’da Horozlu Köy anlamına gelen Petnahor kelimesinin evvel zamanlarda bölgede bulunan horoz çiftliklerinden ileri geldiği rivayet edilir. Köy merkezindeki yapılaşma yaklaşık 15 yıl önce başlayana dek, bölgedeki tarım alanları, bostancılık ve hayvancılık temel geçim kaynağıydı. Eyüp sınırları içinde doğum yeri Petnahor olarak yazılan geneli yaşlı 45 seçmenimiz bulunmakta. Her biri yaşayan tarih olan büyüklerimizle karşılaşırsanız, muhakkak Göktürk ve Eyüp tarihini bir de kendilerinden dinleyin.
1958’den 1994’e kadar Göktürk Köyü adını taşıyan mahallemiz, 1994 yılında belde belediyesi statüsüne kavuşmuş olsa 2009 seçimlerinden itibaren Büyükşehir Yasası ile beraber Eyüp’ün 28 mahallesinden biri olmuştur. Belde belediyesi iken logomuz olan Uzun Kemer’den başlayarak Göktürk’teki tarihi dokulara bir göz atalım.
Uzun Kemer, Türkiye’nin ayakta kalan en uzun kemeridir. Mimar Sinan tarafından Roma’dan kalan temeller üzerine 1554-1564 yılları arasında inşa edilen kemerin, yüksekliği 26 metre uzunluğu 711 metredir. Toplam 97 gözden oluşan kemerin bir ayağında ‘Allah’ yazısı, bir diğer ayağında ise madalyon bulunmaktadır. Uzun Kemer’in hemen yanına 1986-87 yıllarında Kemer Country adlı site projesi başlatılmış ve bu proje ile birlikte geçtiğimiz 30 küsur yıl içerisinde Göktürk’ün çehresinin değişmesine ve yapılaşmanın artmasına öncü olmuştur. Kemer Country golf sahası olması sebebiyle spor turizmi için önemli bir nokta olsa da aynı şekilde, belki de tarihî değeri yüzyıllara dayanan Uzun Kemer’i daha turistik amaçlarla kullanmak bir gün Eyüp Belediyesi’nin ya da Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın amaçları haline gelir.
(Uzun Kemer’in yeni ve eski hali)
Göktürk’ün bir diğer önemli tarihi yapısı ise Göktürk Merkez Camii ve hemen önündeki çeşmedir. Camii, 1605 yılında inşa ettirilmiştir. Zaman zaman restorasyona uğrasa da aynı yapısını korumaktadır. Ta o yıllardan bölgede bir caminin olması bölgedeki Müslüman nüfusun varlığına işaret etmektedir. Aktarılanlara göre bölgede yaşayan Türk-Müslüman nüfusun yanına çeşitli dönemlerde göçlerle Bulgaristan Türkleri yerleştirilmiştir. Cami’yi bölgeye yaptıran Mısırlı Hacı Mustafa Ağa’nın mezarı da Eyüp’te yer almaktadır. Göktürk’e cami inşa ettirip Eyüp’e gömülecek kadar bölgeden olan Mısırlı Hacı Mustafa Ağa hakkında ne yazık ki pek bilgi yoktur.
(Göktürk Merkez Camii)
Bu yazıda ele alacağımız son yapı ise Göktürk İlkokulu. Cumhuriyetin az nüfuslu küçücük bir köye okul getirmesi başlatılan eğitim seferberliğini gözler önüne seriyor. Anneannemin annesi Meliha Kadı’nın 1928 yılında aldığı şahadetname -bir nevi diploma- bölgede okul olduğuna dair en eski delilimiz. Sözlü tarihten aktarılana göre üç kez yıkılıp yeniden yapılmış olan okul, sadece ilkokul eğitimi değil arıcılık, ev ekonomisi, hayvancılık ve tarım gibi konularda yetişkinlere de eğitim vermiştir. Ne yazık ki, uzun yıllar boyunca ilkokul-ilköğretim okulu olarak hizmet veren okulun adının ve eğitim kolunun 2014’te değişmesi bir tarihin sonunu getirmiştir. Bu vesile ile okulun bildiğimiz son elli yılındaki müdürlerinden rahmetli Osman Pamuk ve rahmetli Haydar Tecer’i saygıyla yad ediyorum. Okulumuzun son müdürü Namık Karaman öğretmenimize de sağlıklı ve uzun ömürler diliyorum.
(Meliha Kadı’ya ait şahadatname-1928)
(Göktürk İlkokulu 1950’li yıllar)
(Göktürk İlkokulu müdürü rahmetli Osman Pamuk ve ailesi)
(Göktürk İlköğretim Okulu müdürü Haydar Tecer ve eşi Zekiye Hanım)
KATKI VE YORUMLARINIZI İÇİN: [email protected]
https://www.facebook.com/CemreBaygin
Kaynakça:
https://www.mimarsinan.gen.tr/uzun-kemer-gokturk-eyup/
https://www.mehmetakinci.com.tr/istanbul-gokturk-koyune-panoramik-bir-bakis.html